จ่ามงกุฎ ขนมไทยโบราณที่มีชื่อเป็นมงคล เป็นหนึ่งในขนมมงคลที่รวมไว้ในงานพิธีต่าง ๆ แต่ในปัจจุบันผู้คนมักเข้าใจสับสนระหว่างขนมจ่ามงกุฎและขนมดาราทอง โดยมักเข้าใจว่าขนมดาราทองคือจ่ามงกุฎ ด้วยรูปร่าง หน้าตาของขนม วันนี้เรามาทำความรู้จักขนมจ่ามงกุฎตัวจริงกันเถอะ
ประวัติความเป็นมาของขนมจ่ามงกุฎ
‘จ่ามงกุฎ’ คือขนมไทยที่ปรากฎอยู่ในกาพย์เห่ชมเครื่องคาวหวาน พระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย รัชกาลที่ 2 โดยจ่ามงกุฎแบบดั้งเดิมมีส่วนผสมของแป้งที่กวนเข้ากับน้ำกะทิ และน้ำตาลตบแต่งด้วยแป้งทอดชิ้นเล็กๆ ห่อด้วยใบจาก หรือใบตองสลาก (ใบตองฉลาด) คือใบตองยอดอ่อนที่แทงยอดขึ้นมาก่อนที่จะคลี่ออกเป็นใบแก่ เพราะใบตองแก่จะแห้งและเหนียวไม่พอ ดังนั้นคนโบราณจึงใช้ใบตองสลากนำไปตากให้แห้งแล้วนำมารีดเพื่อไล่ความชื้นด้วยเตารีดอีกครั้ง ทำให้ใบตองเหนียว การห่อขนมจ่ามงกุฏโดยมากจะห่อเป็นทรงสี่เหลี่ยม ทำให้ขนมมีทรงสูงขึ้นจากการจีบห่อนั่นเอง เมื่อแกะขนมออกจากห่อ ขนมจึงมีลักษณะทรงสูง มียอดแหลมคล้ายชฎาหรือมงกุฎไทย จึงเป็นที่มาของชื่อขนม ‘จ่ามงกุฎ’
ต่อมาจ่ามงกุฎได้มีการปรับเปลี่ยนส่วนผสมจากแป้งทอด มาใช้เมล็ดถั่วลิสงหรือเมล็ดแตงโมกะเทาะเปลือกแทน ซึ่งอาจเป็นสาเหตุที่ทำให้เกิดความสับสนระหว่างขนมจ่ามงกุฎและขนมดาราทองก็เป็นได้ และจากหลักฐานพบว่า เนื่องจากความผิดพลาดในการตีพิมพ์ตำราอาหารเล่มหนึ่งในช่วงประมาณปี พ.ศ. 2510 – 2520 โดยเมีความคลาดเคลื่อนในเรื่องชื่อของขนม อีกทั้งตำราเล่มนี้ได้มีการเผยแพร่ไปในวงกว้าง จึงทำให้หลาย ๆ คนเข้าใจสับสนระหว่างขนมดาราทองกับจ่ามงกุฎมาจนถึงทุกวันนี้
ส่วนผสมและวิธีการทำขนมจ่ามงกุฎ
- แป้งข้าวเหนียว 1 ถ้วยตวง
- น้ำใบเตย ½ ถ้วยตวง
- กะทิ(หัวผสมหาง) 1 ถ้วยตวง
- เมล็ดแตงโมคั่ว 30 กรัม
- น้ำตาลทราย 1 ถ้วยตวง
- เกลือป่น ½ ช้อนชา
- ใบตองตานีสำหรับห่อ
วิธีทำขนมจ่ามงกุฎ
ขั้นตอนที่ 1 : เตรียมใบตอง
- นำใบตองสลากมารนไฟให้ทั่วจนขึ้นเงา แล้วนำไปตากแด 1-2 วัน ให้ใบตองแห้ง
- ใช้เตารีด รีดใบตองที่ตากแห้งมาแล้วให้เรียบและขึ้นเงา
- ตัดใบตองเป็นรูปทรงหกเหลี่ยมตามรูป เพื่อนำไปใช้ห่อขนมจ่ามงกุฎ
ขั้นตอนที่ 2 : กวนแป้งขนมจ่ามงกุฎ
- ผสมแป้งข้าวเหนียว น้ำใบเตย และน้ำตาลทรายเข้าด้วยกัน
- จากนั้นนำลงกวนกับกะทิ โดยใช้ไฟอ่อน ปรุงรสด้วยเกลือ กวนจนเนื้อขนมมีลักษณะข้นหนืด ใช้เวลาในการกวนประมาณ1ชั่วโมงครึ่ง เมื่อแป้งได้ที่แล้ว ปิดไฟ พักเอาไว้
ขั้นตอนที่ 3 : ห่อขนม
- ตักแป้งที่กวนไว้ใส่ใบตองที่เตรียมไว้ ประดับด้วยเมล็ดแตงคั่ว
- พับใบตองให้เป็นทรงสามเหลี่ยม (เหมือนห่อขนมใส่ไส้) แล้วจึงกลัดด้วยไม้กลัด
- นำไปตากแดดเป็นเวลา 1 วัน พร้อมเสิร์ฟ
วิธีการทำขนมจ่ามงกุฎนั้นไม่ได้ยุ่งยากอะไร เพียงแต่จะหารับประทานได้ยาก เนื่องด้วยเป็นขนมที่เลือนไปจากความทรงจำเนื่องเพราะความเข้าใจผิด ทำให้ขนมจ่ามงกุฎหายไปจากสำรับขนมไทยของเราไป ตอนนี้เราก็ได้รู้จักกับขนมจ่ามงกุฎแล้ว ก็หวังว่าขนมจ่ามงกุฎจะได้กลับคืนมามีตัวตนเป็นของตนเองตามเดิมสักที
อ้างอิง : https://www.wongnai.com/
อ่านบทความ กล้วยบวชชี ขนมไทยหวานมัน ทำเองได้ง่าย
